ئاڤریل دوڕترین مانگە! ; بەرخوەدان شوا
وە ڕاسی کە ئاڤریل ستەمگەرترین و دوڕترین مانگە! ئەی مانگە وە ڕاسی لە ناو دیرووک خەڵقەیل جهان و وە تایوەت ڕووژهەڵات ناوەڕاس مانگ پڕبایەخ و گرینگێگە، توانیم بۊشیمن فرەتر خەڵقەیل ناوچەگە لەی مانگە هۊرمانێگ لە ژان و ئێش ها وە پێانەو و لە لێ تەجربەێ داخ و خەم کوشتار و کوومەڵکوشی لە دیرووک خوەیان دێرن. بجگە لە ڕووداوەیلێگ ک لە ڕووژهەڵات ئاسیا و وڵاتەیل ئرووپایی قوومیاس، گرێنگی مانگ ئاڤریل لە ئاستێگە ک لەلایەن بڕێگ لە چالاکەیل سیاسی وە ناو «مانگ پێشگرتن و ئاگاداری لە باوەت کوومەڵکوشی» ناو لە ملی دانریاس.
١ ئاڤریل 1933: خەڵق یەهوود
لە ئاڤریل ساڵ ١٩٣٣ ڕەژیم ئالمان نازی، ک لە بنەمای نەژادپەرەستی و نایەکسانی ئنسانەیل دامەزریایۊ و لە باوەڕەیل دژەئنسانی خوەی یەهوودەگان خوارتر لە نەژاد ژرمەن و ئاریاگان زانستیاد، دەسکرد وە ڕێکخستن کەمپەینێگ دژ وە یەهوودەگان ئالمان و ئرووپا. یەکمین مەرحەڵەێ ئەی کوومەڵکوشی دڕندانە لە ڕووژ ١ ئاڤریل ١٩٣٣ وە هەڵامات هاوردن وە ماڵەیل و دکانەیل مەردم یەهوود لە ئالمان دەسپێکرد و لە ئدامە وە کوومەڵکوشی ئەوانە لە وتاخەیل گاز درێژە وە پێ دریا. یەهوودەگان داوا کەن ژمار کوشتێیەیل ئەی قڕانە وە ٦ ملیۆن کەس ڕەسێ. هەرچەندە ئەی ژمار فرە جێ باوەر پسپووڕەیل دیرووک نییە، وەلێ لەوارەی ئەسڵ ڕۊداوەگە شکێ نییە و ئاشکارە ک ئالمان نازی لەێوا جنایەتێگ کردیە. فرە جێ ئاخ و داخە ک وەدۊاێ ئەی قڕانە، نەژادپەرەستی لە ناو یەهوودەگانیش ئەوزێنە کرد و لە ئاخر ئەندێشەێ دەوڵەتگەرا بۊە بائس ئیە ک لایەنگری لە بناژووخوازی دینی-نەژادی یەهوودی «سەهیۆنیزم» لە یەهوودەگان ڕۆشد بکەێد. دامەزراندن دەوڵەت-نەتەوەێ ئسرائیل نە تەنیا جێ پاێ ئەمپریالیزم ئامریکا لە ناوچەێ ڕووژهەڵات ناوەڕاست سقام دا و ڕشتەێگ لە شەڕەیل بێ کووتایی وە شوون خوەیا هاورد، بەڵکە ئەی کەڕەت خەڵق عەرەب فلستین کردە قوروانی نەژادپەرەستی یەهوودی و بائس قڕانێگ بۊ ک کەم لە کوشتار یەهوودەگان وە دەس ئالمان نازی نەێرێ! وە هەر حاڵ، ڕووژ ١ ئاڤریل هەر ساڵە چۊ ڕووژ دەسپێکردن کەمپەینەیل دژەیەهوود لە ئالمان نازی یاێ و هۊرمان ئەو بەش ناشیرین دیرووک بەشەر وەل خوەیا تیەرێد.
٢ ئاڤریل ١٩٨٠: کوردەیل فەیلی
بجگە لە کوومەڵکوشی کوردەیل باشوور وە دەس ڕەژیم حزب بەعس ک فرەتر وە ناو عەمەلیات ئەنفال ناسریاس، کوردەیل فەیلی فرە زۊتر و لە ساڵەیل دەهەێ ٧٠ سەدەێ بیستم کەفتنە وەر ئازار و سەرکوت ئەو ڕەژیم فاشیست و شۆڤنیستە. ئازار و کوشتار کوردەیل فەیلی لە دەهەێ ١٩٧٠ دەسپێکرد و تا ساڵ ٢٠٠٣ و ڕمیاێن سەدام بەردەوام بۊ. لە ئاڤریل ساڵ ١٩٨٠ جەماوەر گەورەێگ لە کوردەیل فەیلی ک ژمارەیان ناوەین ٢٢٠ تا ٣٠٠ هەزار کەس هەزیر کریاس لە ناسنامە و تابعیەت عێراقی بێبەش کریان و وە زوور ڕەوانەێ ئێڕان کریان. هەزیر کریاس ک لانکەم ٢٥ هەزار کورد فەیلی وە مدووی ئازار و ئەشکەنجە کوشریاس و لانکەم ١٥ هەزار کەس سەراونوون کریانە و هەتا ئیرەنگە لانکەم ١٠٠ هەزار کورد فەیلی ترەک ناسنامە نەیرن. لە ساڵ ٢٠١١ کوشتار و ئەشکەنجە و کووچ زوورەملی کوردەیل فەیلی لە لایەن پارلمان عێڕاق چۊ کوومەڵکوشی وە فەرمیەو ناسریا و ڕووژ ٢ ئاڤریلیش چۊ «ڕووژ شەهید فەیلی» ناو وە ملی نریا ک وە داخوە فرە وەر چەو لایەنەیل کوردی نەکەفتیە.
٥ ئاڤریل ١٩٩٢: خەڵق بۆسنی
دۊاێ ڕمیاێن یەکێتی شەورەوی، لە ناوچەێ بالکان لە ڕووژهەڵات ئرووپا زنجیرەێگ لە شەڕەیل قەومی و دینی ڕۊدا کە ماڵ و ژیان مەردم فرەێگ خاپوور کرد و بائس کوشیاێن فرە کەس بۊ. لە ساڵ ١٩٩٢ شەڕ ناوی لە «کوومار فدرال سووسیالیستی یووگۆسلاڤی» هەڵگیرسیا و دۊاێ ماوەێگ وە ڕمیاێن ئەو کوومارە، ناوچەێ بالکان بۊە جێ دەخاڵەتکردن ئەمپریالیزم ئامریکا و ئجراێ سیاسەتەیل دژەفدرالی و دژ وە هاوژینی خەڵقەیل ناوچەگە. شار سارایێڤۆ لە ڕووژ ٢ ئاڤریل ١٩٩٢ چوار دەور لە لێ گیریا، لە سەرەتا سارایێڤۆ کەفتە ناو ئاخڵە یا موحاسرەێ «ئەرتەش خەڵق یووگۆسلاڤی»، وەلێ وە دۊاێ تەنیا ٣ ڕووژ ئەی کەڕەت هازەیل شۆڤنیست و قەومی یانێ «ئەرتەش سربەیل بۆسنی» ک هازێگ ڕاستگەرا بۊ چوار دەور لە شارەگە گرتن. ئاخڵەێ شار سارایێڤۆ ١٤٢٥ ڕووژ درێژە پەیدا کرد ک تا وە ئمڕووژیش دۊرو درێژترین ئاخڵەێ پایتەخت یەی وڵات لە دیرووک شەڕەیل مۆدێرن جهان بۊە. لەی گەمارووە ژمارەێ فرەێگ کوشیان ک ژماریان تا ١٥ هەزار کەس هەزیر کریاس و لانکەم نزیکەی ٥/٥ هەزار کەسی خەڵق عادی شارەگە بۊنە. وە داخوە نەهامەتییەیل شەڕ بالکان تەنانەت تا ئمڕووژەیش درێژە دێرێد.
٧ ئاڤریل ١٩٩٤: خەڵق تۆتسی
لە ساڵ ١٩٩٤ لە وڵات ڕواندا لە ئافریقا شەڕ قەومی ناوەێن دو تایفەێ تۆتسی و هۆتۆ یەکیگ لە دێزترین و تاڵترین کارەساتەیل دیرووک بەشەر هاوردە دی. ئەی قڕانە ڕیشە لە سیاسەتەیل ئستێعماری بلژیک لە رواندا داشت ک وەدۊاێ شەڕ جهانی یەکم، کۆنترۆل ڕواندا گرتنە دەس. لە ڕواندا دو تایفەێ تۆتسی و هۆتۆ زنەێ کردیان ک هەردگیان یەی زوان قسە کردیان و داب و نەریتیانیش وێنەێ یەک بۊ؛ وەلێ بلژیکییەیل سیاسەتێگ بردنە پێش کە ئەی دو تایفە بخەنە گیان یەک. تایفەێ هۆتۆ کە جەماوەر فرەترێگیش داشت وەرجە ئستێعمار بلژیکیش بەش بندەس کوومەڵگا بۊن و تۆتسییەگان لە بار ئقتسادی و کوومەڵایەتی دەوڵەمەنتر بۊن و وەرجە هاتن بلژیکییەیل پادشایی بۊچکێگ داشتن. بلژیکیەیل ناو تایفە لە ناسنامەیل نۊسیان و قانوونەیلێگ وە قانجاز تۆتسییەگان ئجرا کردیان. ئەی تەبعیز و دوچەوەکی بائس بۊ ک دو تایفە قین لە یەکترەکی بگرنە دڵ و وە دۊاێ چین بلژیکییەیل و داکەفتن فڕوکەێ سەرووک کوومار، بچنە گژ یەک. هۆتۆیل تنەمەزەو لە یەی عەمەلیات ١٠٠ ڕووژە ناوەین ٨٠٠ هەزار تا فرەتر لە ١ ملیۆن کەس کوشتن ک فرەتریان تۆتسی بۊن و بەقێیان لە هۆتۆیلێ بۊن ک هاودەنگ وەگەرد ئەی کوومەڵکوشیە نەۊن. لانکەم ٢٠٠ هەزار تا ٥٠٠ هەزار ژن و دۊیەت تۆتسی لەی کارەساتە تەجاوۆز وە پێیان کریا ک بەش فرەیان لە لایەن پیایل ئەیدزی هۆتۆ بۊ و هەزیر کریاس کە لانکەم ٢٠ هەزار مناڵ لەو تاجاوۆزەیلە وە جێ مەنیە. خاڵ جێ نووڕین یەسە ک لەی ماجرا، هازەی ئرووپایی لیبرال دمۆکرات و «ڕێکخریاێ نەتەوەگان» تەنیا تماشاچی بۊن و هۊچ کارێگ ئەڕای وەرگری کردن لە کوومەڵکوژی نەکردن و «ڕێکخریاێ نەتەوەگان» تەنانەت تا چەندین ساڵ ئەی کارەساتە چۊ کوومەڵکوشی نیەناسیاد! نەهامەتییەیل ئەی کوومەڵکوشییش تا وە ئیرەنگە درێژە داشتیە و وڵاتەیل ڕواندا و کۆنگۆ تۊش قەێرانەیل قەومی دامەنەدارێگ کردیە.
١٤ ئاڤریل ١٩٨٨: خەڵق کورد
مانگ ئاڤریل ک لە بەشەیلێگ لە کوردستان وە پێ «نیسان» ئۊشن هەرساڵ ئەڕاێ خەڵق کورد وشەێ ئەنفال وە هۊر خەێد. کارەسات ئەنفال لە ساڵ ١٩٨٦ دەستپێکرد و تا ساڵ ١٩٨٩ بەردەوام بۊ و نزیکەێ ١٨٢ هەزار کورد لە ناوی وە فەرمان سەددام حوسێن و حزب بەعس عێراق کوومەڵکوش کریان ک لانکەم نزیکەێ ٢٢ تا ٥٠ هەزار کەسی لە کوردەیل فەیلی و کاکەیی بۊن. ناو عەمەلیاتەگە لە سوورەێگ لە قورئان گیریایۊ و فەرمان دەوڵەتی دەریایۊ ک کوردەگان چۊ دیل بگیریەن و ماڵ و ژیان و ئاژەڵ و هەیسی و نەیسییان وە تاڵان بەریەێت و خوەیانیش بکوشریەن. ئەنفاڵ لە ٨ مەرحەڵە ئەنجام دەریا ک یەکەمین مەرحەڵە لە مانگ فڤریەێ ١٩٨٦ دەسپێکرد و وە بمواران شیمیایی حەڵەبجە کووتایی وە پێ هات. لە مەرحەڵەیل دۊایی تاڵان کردن و ڕمانن ڕووستایل کوردنشین و وەدیل گرتن کوردەیل لە دەسوور کار بەعسییەگان بۊ. ئەنفال ڕیشە لە بناژووخوازی قەومی و دینی حزب بەعس عێراق و سەرکردەگانی جوور سەدام و عەلی شیمیایی داشت و لە ناوی ناوچەیل فرەێگ لە کوردستان وەعەرەبەو کریان و لە مەردم کورد چووڵ بۊن، ک ئاکامەیلی هە تا ئیرەنگەیش لە سەر ئەو ناوچەیلە مەنیە و بەش فرەیگ لە ئاژاوەیل و دۆگماتیزم قەومی لە عێراق ئاکام ئەو سیاسەتەیل شۆڤنیستی بەعسییەیلە ک زنجێرەێگ لە قەومگەرایی بێوەلیفەت وە شوون خوەیا هاوردیە. ڕووژ ١٤ ئاڤریل ک لە لایەن دەوڵەت باشوور کوردستان بۊە وە «ساڵڕووژ یاێکردن لە قوروانییەیل کارەسات ئەنفال»، ساڵگەڕ ڕۊداوەێ خاپوور کردن هاوکات چوار شارۆچکەێ کوردنشین و ڕەوانەکردن ٢٠ هەزار کورد وە ئوردووگایل حزب بەعس لە ساڵ ١٩٨٨ە.
١٧ ئاڤریل ١٩٧٥: خەڵق کامبۆج
ڕەژیم «خمرەیل سوور» ک لە هاوەیمانی وەگەرد «سیهانووک» پادشاێ پێشین وڵات کامبۆج وە پێشتوانەێ پادشاییخوازەیل ئەو وڵاتە دەسەڵات وە دەس گرتۊ، لە ڕووژ ١٧ ئاڤریل ١٩٧٥ دەسکرد وە کوومەڵکوشی گەورەێگ ک ئامار قوروانییەلی تا ٢ ملیۆن کەسیش زانریاس. ئەی کوومەڵکوشییە لە مەوقێیەتێگ ڕۊ داس کە ڕەژیم ئامریکا لە بمواران ئاواییەیل کامبۆج ناوەین ٢٠٠ تا ٥٠٠ هەزار کەس لە مەردم کامبۆج کوشتۊ ک ئەی کوومەڵکوشی ئەمریکاییەیل لە ژێر سایەر کوومەڵکوشی خمرەیل سوور هەمیشە نادیدە گیریاس، لە حاڵێگ کە قڕان یەکم لە سەر دۊیەمی کاریگەر بۊە و مەوجێگ لە تنوتێژی وە شوون خوەی هاوردیە کە ئاکامێگ بجگە لە کوشتار و قڕان ئەڕا مەردم کابۆج نێاشتیە. ڕەژیم خمرەیل سوور کە خوەی وە سۆسیالیست ناو بردیاد، لە ناخەوە ڕەژیمێگ ناسیۆنالیست و دۊاکەفتی بۊ و کەژفامییەیل ڕێبەرەیلی لە کێشەیلێگ جوور فەرهەنگ و قەومیەت بائس بۊ ک دژ وە کەمینەێ چینی دانیشتێ کامبۆج، یا کەسانێگ ک پەیرەوی لە فەرهەنگ نەتەوەیی قەومیەت خمری نیەکردیان دەس وە کوشتار بیەێد. لە ئاخریش ئیە ئەرتەش سووسیالیست ڤیێتنام بۊ ک دۊاێ چوار ساڵ قڕان لە ساڵ ١٩٧٩ وە هەڵامات هاوردن وە کامبۆج وەی کوومەڵکوشی دڕندانەێ ناسیۆنالیستەیل خمری کووتایی دا.
23 ئاڤریل ٢٠١٦: خەڵق ڕووهینگیا
کوومەڵکوشی مەردم ڕووهینگیا وە دەس تنەمەزەوەیل بوودایی و دەوڵەت میانمار لانکەم لە ساڵ ٢٠١٦ دەسپێکردیە و لە ٢٣ ئاڤریل ٢٠١٩یش وە کوشتار مەردم شار «بووسیدۆنگ» چیەسە ناو دەورەێ تازەێگ. ئەی کارەساتیش ڕیشەیل قەومی و دینی دێرێ و لە بنەماێ شەڕ دینی و قەومی ناوەین ڕووهینگیاییەیل مسڵمان و ڕاخینەیل بوودایی قوومیاس. ئەگەرچە دەوڵەتەیل بناژووخواز جوور تورکیە و عەرەبستان هەوڵ دانە لەی ئاژاوەیلە وە قانجاز خوەیان ئسفادە بکەن، وەلێ ڕاسی یەسە کە هەر دو پەڕ شەڕەگە وە شۆڤنیزم قەومی و بناژووخوازی دینی مەیلەوارن و قوروانی سەرەکی مەردم ناوچەگە بۊنە. تا وە ئیرەنگە نزیکەێ ٢٥ هەزار کەس لەی شەڕەیلە کوژەریانە و بەش فرەێگ لە جەماوەر ناوچەگەیش ک مسڵمان بۊنە ناچار وە کووچ و بارکردن لە ئەو وڵاتە بۊنە ک ڕەژیمەیلێگ جوور عەرەبستان و تورکیە لە ناویان ئەڕاێ ئامانجەیل خوەیان سەربازگری کەن.
٢٤ ئاڤریل ١٩١٥: خەڵق ئەرمەنی
لە تورکیە ڕەژیم ناسیۆنالیست «تورکەیل جەوان» ک پێشێنەێ فرە دۊر و درێژێگ لە ئنکار ماف خەڵقەیل و کوشتار و جنایەت دێرێ، لە ئاڤریل ساڵ ١٩١٥ و لە دەورەێ شەڕ جهانی یەکم دەسکرد وە کوشتار وەکوومەڵ خەڵق ئەرمەنی، و وە پایەێ بەڵگەیل و سەنەدەیلێگ ک وە جێ مەنیە تا ساڵ ١٩٢٤ نزیکەێ ١ ملیوون و نیم لە جەماوەر خەڵق ئەرمەنی وە شێوەیل دڕندانە کوشت. ڕەژیم کوومار تورکیەیش ک چۊ میراتدار ئەو ڕەژیمە هاتە سەر کار، تا وە ئێسەیش بەرپرسی تورکیە لەی کوومەڵکوشیە نەگرتیەسە مل و حاشا لەلێ کەێد و وەی مدووە خەڵق ئەرمەنی هەرساڵە لە ڕووژ ٢٤ ئاڤریل ک چۊ ڕووژ «یاێ کردن لە گیانباختکردییەل کوومەڵکوشی ئەرمەنییەگان» ناو نریاس، یاێ و هۊرمان ئەو شەهیدەیل زنەوە کەێد و بەرز ڕاگرێت.
25 ئاڤریل ٢٠٠٣: خەڵق دارفۆر
لە 25 ئاڤریل ٢٠٠٣ شەڕ لە دارفۆر سوودان ئەوزێنە کرد و دەوڵەت ناوەندی سوودان و هاوپەیمانەیلی جوور هازەیل تایفەیی «جەنجاوید» دەس وە کوومەڵکوشی مەردم غەیر عەرەب لە ناوچەێ دارفۆر کردن. ئەڵبەتە بایەد بۊشیمن ک ئەی شەڕە زۊتر و لە سەرەتاێ ساڵ ٢٠٠٣ دەسپیکردۊ، وەلێ ئاڤریل ئەو ساڵە نیتگ دەسپێک کوومەڵکوشی دارفۆرییەگان بۊ. ڕەژیم سوودان ک لە ساڵ ١٩٥٦ دۊاێ ڕمیاێن ئستێعمار ئنگلیس هاتە سەر کار، دەوڵەت-نەتەوەێگ وە ڕێشەێ قەومییە ک دەسەڵاتی لە دەس عەرەبەیل مسڵمانە؛ یە لە حاڵێگە کە ناوچەێ دارفۆر شوون ژیاێن مسڵمانەیل غەیر عەرەب، مەسیحییەگان و پەیرەوان دینەیل ئافریقاییش هەس. ئەی کوومەڵکوشی تا وە ئیرەنگەیش بەردەوام بۊە و وە تایوەت دۊاێ ڕمیاێن دەوڵەت قەزافی لە وڵات هاوسا –یانێ لیبی- چیەسە ناو دەور تازەێگ، و لە ئاکامی نزیک وە ٥٠٠ هەزار کەس کوشریانە و نزیکەی ٢ ملیۆن و نێم کەسیش ئاوارە بۊنە.
٢٨ ئاڤریل ١٩٢٤: خەڵق لوڕ و لەک
خەڵق لوڕ لە ئێران لە دەورەێ فرە دۊر خاوەن حکوومەت سەروەخوە بۊ و حاکمەیلێگ داشتێیە ک لە چەن سەدە وە سەر ناوچەیل لوڕنشین دەسەڵات داشتنە. تا ساڵ ١٣٠٧ خوەری، حکوومەت والییەگان هێمان دەسەڵاتدار بۊ و بەشەیلێگ لە کوردەیلیش لە ئیلام و هەمیش لە ناوچەیل لەکنشین لە ژێر حکوومەت والی لوڕستان بۊن. وە سەر کار هاتن ڕزاخان و دامەزراندن ئەرتەش مۆدێرن و هەوڵێگ ک ئەڕاێ یەکسانسازی مەردم و داگیرکردن هازەیل سەروەخوە دیاد، لە ساڵ ١٣٠١ هەڵامات وە لوڕستان دەسپێکرد و تا پایز ١٣٠٨ ک ئەرتەش ئێران تۊیەنست لوڕستان وە تەمامی داگیر بکەێد درێژە داشت. لەی شەڕەیلە هەزاران لوڕ و لەک کوشریا و سەرکردەیل لوڕەیل ئێعدام کریان و تایفەیل و ئێڵەیل فرەێگ لە لورەیل و لەکەیل وە شوونەیل ترەک ئێران تەبعید کریان. دۊاێ شەڕەگە تەنانەت وەرکردن پرتاڵ لوڕی و کوردی لە ناوچەگان لوڕ و لەکنشین قێخە کریا و مەردم ناوچەگە (جوور شوونەیل ترەک ئێران) مەجبوور کریان وە زوان فارسی بخوەنن و بنۊسن. لە ڕووژ ٢٨ ئاڤریل (٩ اردیبهشت ١٣٠٣) هاز هەوایی ئەرتەش شاهەنشایی ئێران لە یەکمین عەمەلیات خوەی ناوچەیل لوڕنشین بمواران کرد، ک لە ساڵەیل وەرین ئەی ڕووژە چۊ «ڕووژ هۊر کردن لە کوشتار مەردم لوڕستان» (لوڕ و لەک) دەسنشان کریاس.
ئیانە تەنیا بەشێگ لە کوومەڵکوژییەیل مانگ ئاڤریلن و یە بجگە لە کوشتارەیلێگە ک لە وڵاتەیل جووراوجوور لەی مانگ یا مانگەیل ترەک وە بیانێیەل جووراوجوور قوومیانەس و تەنیا بەش فرە بۊچگێ لە جنایەتەیل دژەئنسانی بۊنە ک وە بنەمایل قەومی و دینی وە سەر خەڵقەیل جهان هاتیە. هەر وە تەنیا لە دیرووک خەڵق کورد کوومەڵکوشیەیل ترەکێگ جوور کوشتار دێرسیم، کوشتار قاڕنا، کوشتار قەڵاتان، بمواران ئاوایی یارسان نشین زەردە،کوشتار ماراش و … قوومیاس ک ناوبردن لە لێیان هەوەجە وە سەدان کتاو و وتار جیا دێرێ. ئەگەرچە لە دەورەێ ئێرەنگەیی تەنانەت کوومەڵکوشییەیلیش ئەڕاێ هازەیل شۆڤنیست و ڕاستگەرا بۊنە ئامرازێگ ئەڕاێ پێش بردن سیاسەت ڕاست و دژ وە هاوژینی خەڵقەیل، وەلێ بایەد مزنە وە ئەو بگریمن ک یاێ نەکردن و ئاگادار نەۊن لە ئەی دیرووک سیە و دێزە، چە ئاکامەیلێگ توانێد داشتوود و بایەد بزانیمن ک ئەگەری هەس ک ئەی جنایەتەیلە هەر گڕێگ دپاتە بوون و هازەیلێگ ک وە کێشەیل و پرسەیل قەومی و هۆڤیەتی سەروکار دێرن بایەد هەردەم ئەی خەتەرە هەست بکەن. وە ڕاسی هەرکام لەی جنایەتەیلە لە ئاکام سیاسەتەیل ئیدەئۆلۆژیک هازەیل سیاسی بۊنە و زەمینەیان وە دژایەتی وەگەرد فەرهەنگ ژیان هاوبەش و هاوژینی ئامادە کریاس. لە نێوەێ مانگ ئاڤریل ٢٠٢٠ یاێ و هۊرمان قوروانییەیل نەناسیاێ ئەی قڕانەیلە بەرز ڕاگریمن، نەبایەد لە هۊرەو بوەیمن ک خەتەر دپاتبۊن ئەی جنایەتەیلە هەمراێ لەناو نەچیە.
